این روز‌ها بحث‌ها درباره تصمیم احتمالی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، درباره استفاده از نام جعلی «خلیج عربی» به جای «خلیج فارس» در سفری قریب‌الوقوع به عربستان سعودی، موجی از خشم و اعتراض در میان ایرانیان برانگیخته است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، این اقدام را «خصمانه» خوانده و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس با انتشار اسنادی کهن از کتابخانه مجلس، به سبقه دیرینه نام خلیج فارس در منابع و نقشه‌ها استناد کرد. کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار گسترده هشتگ «خلیج فارس» و انتشار اسناد تاریخی، بر قدمت این نام در منابع یونانی و نقشه‌های عربی و حتی ژاپنی، تأکید دارند.
خلیج فارس نه‌تنها یک پهنه جغرافیایی، بلکه نمادی از هویت تاریخی و ملی ایرانیان است که بیش از ۲ هزار سال در متون تاریخی، نقشه‌ها و اسناد بین‌المللی به همین نام شناخته شده‌است. این منطقه، با منابع انرژی، مسیر‌های تجاری و موقعیت استراتژیک، قلب تمدن پارسی بوده و حفظ نام آن، حفظ پیوند فرهنگی و تاریخی ایران با گذشته خویش است. تلاش برای تحریف این نام، که از دهه ۱۹۶۰ با ناسیونالیسم عربی شدت گرفت، به‌ویژه در شرایط مذاکرات هسته‌ای اخیر، اقدامی تحریک‌آمیز و مغایر با احترام به هویت ملی ایرانیان است.
این منازعه مدرن، شباهت‌هایی با نزاع‌های تاریخی بر سر مناطق استراتژیک دارد. نمونه‌ای برجسته از این نزاع‌ها، منطقه «جزیره» در دوران خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که به دلیل موقعیت مرزی و اهمیت اقتصادی، محل رقابت شدید بین خلافت امیرالمؤمنین و معاویه بن ابی‌سفیان، حاکم شام، بود.
جزیره، شامل شهر‌هایی مانند موصل، نصیبین، رأس‌العین، آمد، سنجار، رقه، ادسا و قرقیسیا به دلیل نزدیکی به بیزانس و مسیر‌های تجاری، منطقه‌ای بسیار حیاتی بود. این منطقه به دلیل موقعیت ژئوپلتیک و واقع شدن در مرز بین عراق به عنوان مرکز خلافت امیرالمؤمنین و شام به عنوان پایگاه حکومت معاویه، دائماً صحنه درگیری‌های پراکنده‌بود.
این درگیری‌ها، اگرچه به نبرد‌های بزرگی مانند صفین منجر نشد، شامل حملات غافلگیرانه، تصرف موقت شهر‌ها و رقابت برای جلب وفاداری قبایل بود. معاویه با نیروی نظامی شام، به شهر‌هایی مانند نصیبین حمله کرد؛ در حالی که امیرالمؤمنین با تقویت پایگاه‌های نظامی در موصل و هیت، از این مناطق دفاع کرد. عوامل وقوع درگیری شامل موقعیت استراتژیک جزیره، منابع اقتصادی (خراج و جزیه) و حضور قبایل عرب (بکر و تغلب) و غیرعرب (کرد‌ها و آرامیان) بود که گاه تغییر وفاداری می‌دادند.
حضرت امیر علیه‌السلام در برابر ادعای مالکیت همسایگان بر این شاهراه حیاتی و استراتژیک و برای دفاع از مالکیت و حاکمیت بر این منطقه سیاست‌های هوشمندانه‌ای را اتخاذ فرمودند. سیاست نظامی حضرت در قبال این تهدیدات و زیاده‌خواهی‌ها، تقویت پایگاه‌های نظامی در شهر‌های موصل و نصیبین بود. همچنین حضرت با انتساب والیان وفادار، هوشمند و امین نظیر جناب عثمان بن حنیف برای جمع‌آوری خراج و حفظ نظم و امنیت به تثبیت حاکمیت و اعمال مالکیت بر این نواحی اقدام کردند. اگرچه معاویه با دادن رشوه به سران قبایل محلی سعی در جلب حمایت آنان داشت، امیرالمؤمنین علیه‌السلام با تلاش برای اقامه عدالت اجتماعی برای مرز‌نشینان جزیره، تا حد بسیار زیادی موفق به جلب وفاداری بدنه اجتماعی اهالی قبایل شدند. این سیاست‌ورزی‌های دقیق و مدبرانه امیرالمؤمنین سبب شد که با وجود جدال‌های دائمی بر سر مالکیت منطقه جزیره، همواره حاکمیت ایشان در تمام مدت خلافت مبارکشان، بر این نواحی باقی بماند.
سیره امیرالمؤمنین در این مواجهه تاریخی، الهام‌بخش مقاومت فرهنگی و دیپلماتیک ایرانیان در برابر تحریف نام خلیج فارس است. خلیج فارس، مانند جزیره در گذشته، نمادی از هویت و تاریخ یک ملت است. حفظ این نام نیازمند دیپلماسی هوشمند، آگاهی‌بخشی جهانی از طریق اسناد تاریخی و وحدت ملی ایرانیان است. همان‌گونه که امیرالمؤمنین با صبر و اصول اسلامی در برابر فتنه معاویه ایستادگی کردند، ایرانیان می‌توانند با اتحاد و استدلال تاریخی، از هویت ملی خود در خصوص مالکیت خلیج همیشگی فارس دفاع کنند.
